"Benim Çocuğum Yapmaz" Ebeveynlikte En Tehlikeli Cümle ve Görmeyi Engelleyen Kör Noktalar

Ebeveynlik, dünyadaki en güçlü sevgiyle en büyük korkunun aynı anda yaşandığı bir yolculuktur. Bir yanda çocuğunu koruma, iyiliğini isteme ve onun için en doğrusunu yapma arzusu… Öte yanda toplumun, ailenin ve kendi iç sesimizin yarattığı “iyi ebeveyn olma baskısı.” İşte tam da bu noktada pek çok ebeveynin farkında bile olmadan sarıldığı bir cümle ortaya çıkar: “Benim çocuğum yapmaz.” Bu cümle yalnızca bir savunma değildir; aynı zamanda bir kayıp fırsattır. Çünkü çocuklar; mükemmel, kusursuz, sadece iyi davranışlar gösteren varlıklar değildir. Onlar gelişen, öğrenen, yanılan, deneyen ve bazen de zorlayan bireylerdir. Dolayısıyla çocuk davranışlarını anlamanın ilk adımı onları gerçek halleriyle görebilmektir.

"Benim Çocuğum Yapmaz" Demek Neden Bu Kadar Yaygın?

Bu cümle aslında tam olarak çocuğa dair değil ebeveynin kendine dair hisleriyle ilgilidir. En sık gözlenen üç temel neden:

1. Ebeveynin Kendi Benlik Algısını Korumaya Çalışması: Çocuk davranışı ebeveyn tarafından çoğu zaman kendi ebeveynlik performansının yansıması gibi algılanır. Çocuğum hata yapıyorsa ben yeterli değilim. Çocuğum yanlış bir davranışta bulunduysa bu beni kötü gösterir. Ben iyi bir ebeveynim dolayısıyla çocuğum da iyi davranır! Bu nedenle ebeveyn çocuğun hatasını kabul etmek yerine durumu reddederek kendi benlik algısını korumaya çalışır.

2. Toplumsal Baskı ve "İyi Aile" İmajı: Birçok aile için çocuğun davranışı sadece çocukla ilgili değildir; ailenin "saygınlığıyla" da ilişkilendirilir! "Bizim ailede olmaz böyle şey." "Çocuğum öyle bir şey yapmaz; biz onu öyle yetiştirmedik." Toplumsal normlar aileleri çoğu zaman gerçeği inkâr etmeye iter.

3. Çocuğu Kötü Biri Olarak Etiketlemekten Korkmak: Ebeveynin bilinçdışı korkusu şudur: "Eğer çocuğum bu davranışı yaptıysa ya bu onun karakteriyle ilgiliyse?" Oysa davranış karakter değildir! Bir çocuğun kıskanması onu kötü yapmaz; yalan söylemesi güvenilmez yapmaz; vurması agresif bir birey olacağı anlamına gelmez! Bu davranışlar gelişimsel, geçici ve öğretilebilir süreçlerdir. 

Çocuklar Neden Hata Yapar?

Çünkü büyümenin yolu buradan geçer! Çocuklar dürtülerini yönetmeyi öğrenirler. Empati becerileri zamanla gelişir. Sosyal kuralları içselleştirmeye çalışırlar. Hatalar yoluyla sonuçlarını deneyimlerler. Bu nedenle bir çocuğun yalan söylemesi, vurması, paylaşmak istememesi, kıskanması, ekran bağımlılığı göstermesi son derece insani ve beklenen davranışlardır. Bu davranışları yok saymak yerine anlamak gerekir.

"Benim Çocuğum Yapmaz" Demenin Çocuk Üzerindeki Etkileri

Bu cümle yalnızca ebeveynin kendi duygusuna iyi gelir; çocuk için ise çoğu zaman zararlıdır. Çocuk görülmediğini hisseder. Çocuk dünyasında görülmek, anlaşılmak kadar güçlü bir ihtiyaç yoktur. Ebeveyn: “Yapmaz.” dediğinde, “Abartıyorsunuz.” dediğinde, “O öyle değildir.” dediğinde, çocuk şu mesajı alır: “Beni olduğum gibi görmüyorsun.” Ve bu, çocukta: duygularını gizleme, dürüst olmaktan kaçınma, ebeveyne karşı mesafe, utanç duygusunu içselleştirme gibi sonuçlar doğurabilir.

Çocuk İçsel Kontrol Geliştiremez. Davranışla yüzleşemeyen çocuk, sorumluluk almayı öğrenemez, duygularını yönetmeyi geliştiremez, davranışın sonuçlarını doğrudan deneyimleyemez. Çünkü ebeveyn fark etmiyorsa çocuk da davranışının gelişimsel anlamını öğrenemez.

Hatalar Gizlenmeye Başlar. Eğer çocuk ebeveynine bir şey söylediğinde inkâr ediliyorsa bir süre sonra tamamen konuşmayı bırakır. “Nasıl olsa anlatınca inanmayacak…” Bu özellikle kardeş çatışmaları, okul sorunları, zorbalık deneyimleri, davranışsal, duygusal patlamalar gibi alanlarda daha da belirginleşir.

Bir Davranışı Reddetmek Yerine Ne Yapılabilir?

İnkâr yerine… görmeyi seçmek. Çocuğunuzun hata yapabileceğini kabul etmek iyi bir ebeveyn olmadığınız anlamına gelmez. Tam aksine çocuğunu gerçekten tanıyan ebeveynler gelişimsel süreçlere en sağlıklı eşlik eden ebeveynlerdir.

Şu sorular çok güçlüdür: “Acaba bu davranışı neden yaptı?” “Hangi duyguyla hareket etti?” “Bu davranış bana ne anlatmaya çalışıyor?” “Şu an bu davranışı sürdüren ihtiyaç ne?” Davranışın altında mutlaka bir duygu, bir ihtiyaç ve bir anlam vardır.

Çocuk “Ben yaptım.” dediğinde dünyanın sonu gelmez. Bu gelişimin başlangıcıdır. Yargılamadan, kızmadan, suçlamadan, şu cümleler ilişkiyi güçlendirir: “Sana yardım etmek için buradayım.” “Neden yaptığını merak ediyorum.” “Birlikte çözüm bulabiliriz.” “Bunu konuşmak cesaret ister teşekkür ederim.

Ebeveyn hatalarını kabul edebilen, özür dileyebilen, duygularını düzenleyebilen bir yetişkine dönüşürse çocuk da aynı becerileri içselleştirir.

Her Çocuk Yapar Önemli Olan Ebeveynin Ne Yaptığıdır

Her çocuk zaman zaman zorlayıcı, beklenmedik veya istenmeyen davranışlar gösterebilir. Bu davranışların varlığı çocuğunuzun kötü, saygısız, sorumsuz veya problemli olduğu anlamına gelmez. Tam tersine geliştiği sınırları, öğrendiği duygularını, keşfettiği sosyal dünyada var olmayı denediği anlamına gelir. Benim çocuğum yapmaz demek gelişimi durdurur. Çocuğumu görmek istiyorum demek ise büyümeyi başlatır. Görmek anlamak ve destek olmak...Ebeveynliğin en güçlü üç adımıdır.

Duygu Çataltaş Sıpçıkoğlu

Pedagog-Psikolojik Danışman

Çift ve Aile Terapisti