Birçok temel alışkanlık gibi sofra adabı da çocuklukta öğrenilir. Görgü kuralları çocuğun yaşına ve anlama becerisine göre farklı yaşlarda öğretilir. Sofra adabının öğretilmesi için çocuğun masa başında belli bir süre oturabilme becerisinin gelişmiş olması, çatal kaşık kullanarak yemeğinin çoğunu yiyebilecek olgunluğa ulaşması, istek ve gereksinimlerini ifade edebilecek dil becerisine sahip olması ve verilen yönergeleri anlayıp uygulayabilecek durumda olması gerekir.
Bu becerilerin gelişmesi genellikle 3 yaş ve sonrasında olmaktadır.
Sofra adabının öğretilebilmesi için öncelikle çocuğa beslenme alışkanlığının kazandırılması gerekir. Katı gıdalara geçişle birlikte mama sandalyesine oturtmak, 1 yaş itibariyle anne baba yemek yerken mama sandalyesinde masaya yakın oturarak onlara eşlik etmek, 1,5-2 yaş civarında kendine ait tabak, çatal, kaşık kullanarak yemeğe çalışmak, 2-3 yaş arası mama sandalyesinin tepsisi çıkarılmış halde iken mama sandalyesinde masa başında oturmak ve anne baba ile yemek gibi bir dizi davranışın kazandırılması gerekmektedir. Bunun yanı sıra televizyon ya da tablet karşısında yememek, sofrada oyuncakla oynamamak da gerekir.
Çocuğa sofra adabını öğretebilmek için her konuda olduğu gibi bu konuda da ona örnek olmak, uygulama sırasında yardımcı olmak, teşvik etmek ve ödüllendirmek (aferin, bravo, çok iyi yaptın gibi) gerekir.
3-4 yaş civarında başlayan sofra adabı ile ilgili kurallara yaş ilerledikçe yenileri eklenir.
Çocuğunuza sofra adabı ile ilgili olarak şu kuralları öğretebilirsiniz:
Yemek tabağa konmadan önce sofraya oturup beklemek
Herkes başlamadan yemeğe başlamamak
Yemeğini bitirmeden kalkmamak
Sandalyede dik oturmak
Masaya yakın oturmak
Yemek yerken ağız şapırdatmamak
Beğenmediği yemek hakkında “iğrenç, pis, kötü” gibi kelimeler kullanmamak. Bunun yerine “sevdiğim bir yemek değil” demek
Yemekte hoş olmayan konulardan bahsetmemek
Ağızda yemek varken konuşmamak
Ağzına sığacağından daha büyük lokma almamak
Peçete kullanmak
Ağzındakini çiğneyemediğinde tabağa değil, peçeteye çıkarmak
Yemeği yapan kişiye “eline sağlık” demek
Sofradan kalkarken izin istemek
Yemeği bitirince sofradaki diğer kişilere “afiyet olsun” demek
Yemek istediği bir yiyecek ya da içecek olduğunda bunu “verebilir misin” veya “alabilir miyim” diyerek istemek
Çatalı sol, bıçağı sağ elle kullanmak
Yemekte telefon, tablet gibi teknolojik aletleri kullanmamak
Öneriler:
Doğru beslenme alışkanlığını kazanabilmesi için çocuğa kendi başına yemesi konusunda model olunmalı
Kendi başına yemesi için teşvik edilmeli ve desteklenmeli
Kendisinden beklenen uygun davranışları yerine getirdiğinde ödüllendirilmeli
Yemek sırasında televizyon ya da tablet gibi dikkati bölen uyarıcılar açılmamalı
Yemek yeme davranışının oyuna dönüştürülmesine izin verilmemeli
Beklentiler çocuğun yaşına uygun olmalı (3 yaşındaki bir çocuğun yemeğini dökmeden yemesi beklenmemeli)
Sofra kurallarının neden gerekli olduğuna dair kısa, basit açıklamalar yapılmalı
Sofra kuralları ile ilgili model olunmalı
Sadece sözel olarak kuralları söylemek yerine o davranışın uygulanması sırasında destek olunmalı (örneğin bıçakla eti keserken nasıl yapacağını anlatmak yerine birlikte uygulamak)
Duygu Çataltaş Sıpçıkoğlu
Pedagog / Psikolojik Danışman
(Ekim 2015)
