Çocuğunuz 2 yaşına geldiği halde en az iki kelimelik cümle kuramıyor, derdini sadece çıkardığı sesler ya da tek kelimelerle anlatmaya çalışıyorsa konuşma gecikmesinden söz edilir.
Konuşma Sorununa Neden Olan Etkenler
Sağlık: Şiddetli ve uzun süren hastalıklar dil gelişiminin gecikmesine neden olabilir. Hastalık nedeniyle çocuğun isteklerini dile getirmesine fırsat verilmeden her isteğinin yerine getirilmesi konuşma gelişimini geciktirir.
Zeka: 2 yaştan önce çocuğun çıkardığı seslerin zeka ile bağlantısı olmadığı, 2 yaşla birlikte dil gelişiminin zeka gelişimi ile doğru orantılı olduğu düşünülmektedir.
Cinsiyet: Erkek çocukların dil gelişiminin kızlara oranla daha geriden geldiği düşünülse de bu yargı her zaman gerçeği yansıtmamaktadır. Kız erkek tüm çocukların 2 yaşına geldiklerinde basit cümleler kurmaları beklenir.
Aile İlişkileri: Sağlıklı anne çocuk ilişkisi dil gelişimini olumlu yönde etkiler. Çocukla konuşmak, ona kitap okumak, onunla oyun oynamak çocuğun dili düzgün ve etkin şekilde kullanmasını sağlar.
Konuşmaya Teşvik: Dilin iletişim aracı olarak kullanılabilmesi için çocuğun bunu bir ihtiyaç olarak hissetmesi gerekir. İsteklerini ifade etme olanağı verilmeden her istediği anlaşılan ve yerine getirilen çocukların dil gelişimlerinin yaşıtlarına oranla geriden geldiği görülmektedir.
Genetik Faktörler: Baba, amca, dayı, birinci derece kuzen gibi aile bireylerinden bir ya da birkaçında geç konuşma sorununun olması durumunda çocukta görülen konuşma sorununun genetik bir yatkınlıktan kaynaklandığı düşünülebilir.
Gelişimsel Problemler: Yaygın gelişimsel bozukluk ya da otizm gibi dil gelişiminin etkilendiği durumlarda çocuk ya hiç konuşmaz ya da dili etkin şekilde kullanamaz.
Televizyon: Televizyon karşısında çok uzun süre geçirilmesi, özellikle reklam ve klip gibi hızlı geçişlerin olduğu görüntüler dil gelişiminin gecikmesine neden olmaktadır.
Nörolojik Problemler: Beyinde konuşma merkezinde var olan bazı sorunlar da konuşma, dili etkin şekilde kullanma sorunları yaratır.
Konuşma Sorunu Karşısında Neler Yapılabilir?
Öncelikle konuşma sorununun kaynağını bulmak gerekir. Fizyolojik ya da gelişimsel bir sorun yoksa konuşma gecikmesinin çocuğun konuşmayı bir ihtiyaç olarak hissetmemesi durumundan kaynaklandığı düşünülür. Çocuğun her istek ve ihtiyacının o dile getirmeden anlaşılıp karşılanması, çocuğun yerine konuşulması şeklindeki davranışlar konuşma gecikmesine neden olmaktadır.
Dil Gelişimini Destekleyici Etkinlikler
Çocuğun konuşmayı bir ihtiyaç olarak hissetmesi sağlanmalıdır. Bunun için zorlamadan konuşmaya teşvik edin. Çocuk örneğin su istiyor ve bunu sadece mızıldanarak belirtiyorsa hemen su vermek yerine “Ne istiyorsun?” diye sorun, ifade edebiliyorsa verin, ifade edemiyorsa “Su mu istiyorsun?” diye sorun ve sonrasında verin
Giyinirken, yemek yerken, oyun oynarken yaptığınız işleri ona anlatın.
Yaşıtlarıyla bir arada olmasını sağlayın.
Konuşurken düzgün cümleler kurmaya özen gösterin. Bebeksi ifadeler kullanmayın.
İsteklerini sözel olarak ifade edebilmesi için fırsatlar yaratın.
Konuşması için zorlamayın, motive edin.
Resimli kitaplara bakıp gördüklerinizi anlatın.
Kısa şarkılar söyleyin. Jest ve mimiklerinizi taklit etmesini isteyin.
Fotoğraf albümünde gördüğünüz kişileri isimlendirin.
Oyunlarınızın içerisinde renk, şekil, boyut gibi kavramları kullanabilirsiniz.
Konuşmalarınızda zamana ilişkin kavramlar katabilirsiniz (bugün, yarın, daha sonra, gelecek hafta gibi).
Çocuğunuza olaylara ilişkin duygu ve düşünceleri hakkında konuşma fırsatı tanımak ve paylaşımda bulunmak dil gelişimini ve özgüvenini arttıracaktır.
Sözcük bulma oyunları oynayabilirsiniz.
Müzik ve ritm aletleri kullanarak değişik melodiler üretebilirsiniz. Ritm duygusu özellikle okuma becerisi için gereklidir.
Dramatizasyon oyunları oynayabilirsiniz (doktorculuk, berbercilik, tamircilik gibi). Dramatizasyon çocuğun hem belirli durumlarda nasıl davranması gerektiği konusunda yol gösterir, hem de dil gelişimini destekler.
Resimde ve çevrede gördükleri, televizyonda izledikleri hakkında konuşabilir, duygu ve düşüncelerini sorabilirsiniz.
Yaptığı bir resmi anlatmasını isteyebilirsiniz.
Tiyatro, sinema, müze, sergi gibi yerlere gidebilir, burada gördükleriniz hakkında konuşabilirsiniz.
Nesnelerin özellikleri hakkında konuşabilir, daha farklı nasıl kullanılabileceği konusunda fikirler üretebilirsiniz.
Fotoğraf makinesi ile değişik fotoğraflar çekip daha sonra bunlar hakkında konuşabilirsiniz.
Okuduğunuz bir hikayeyi kuklalarla dramatize edebilirsiniz.
Çeşitli nesneler kullanarak hikayeler oluşturabilirsiniz.
Duygu Çataltaş Sıpçıkoğlu
Pedagog/Psikolojik Danışman
(Şubat 2017)
