Çocuğunuz parayla ilgili sorular sormaya başladıysa ona ilk ekonomi derslerini vermenin zamanı gelmiş demektir.
2-3 yaşlarındaki bir çocuğun paraya duyduğu ilgi onun materyalist olduğunun değil sadece meraklı olduğunun göstergesidir. Çocuğunuz ilk olarak kendi vücudunu keşfetmeye çalışır. Bunun arkasından çevresinde olan bitenler ilgisini çekmeye başlar. Özellikle de sizlerin davranışlarınızı izlemek onun için büyük önem taşır. Anne-babaların yaptıkları en ilginç şeylerden biri de kuşkusuz para kullanmaktır. Paranın görüntüsü de çocukların çok ilgisini çeker. Renkli kağıtlar, ses çıkaran pırıl pırıl bozukluklar…
Çocuklar için ATM kartı ile para çekmek ya da dolmuşta para verip üzerine bozukluklar almak çok eğlencelidir. Aynı zamanda da bu görevler onların kendilerini önemli hissetmelerini sağlar.
Alışkanlık edindirmek
Çocuğunuzun paraya saygılı bir tutum takınmasını sağlamak için ona küçük yaştan itibaren para sorumluluğu vermeniz gerekir. Kilitli bir kumbara alarak bozuk paraları içine atmasını sağlayın. Ya da kullanılmamış kağıt paralarını bir cüzdana dizmesini söyleyebilirsiniz. Bir diğer yöntem ise oyuncak yazar kasa almak olabilir.
Çocuğunuz henüz harçlık vermek için çok küçük olduğundan onunla sokağa çıkarken anlaşma yapmalısınız. Her gördüğünü istememesini, istediklerinden ise belli bir miktara kadar (örneğin 2 lira gibi) olan ve tek bir tanesini alabileceğinizi söyleyin. Ya da bir şey almayı düşünmüyorsanız ona önceden “Bugün sadece ihtiyacımız olan şeylerden alacağız, oyuncak almak yok” gibi cümleler söylemeniz doğru olur. Ona asla çok para harcarsanız parasız ve sokaklarda kalacağınız gibi ifadeler söylemeyin. Bunların şakası bile çocukları çok telaşlandırır.
Bunun yanı sıra sınırsız paranız olmadığını da hatırlatın. “Yeterli paramız var ama gereksiz şeylere harcarsak asıl ihtiyaçlarımız için paramız yetmez” diyebilirsiniz.
En güzel şeyler bedava
Paraya olan ilgi materyalistik olmayan değerlere duyulan ilgiyi de kamçılayabilir. Örneğin çocuğunuz doğum gününüz için size bir resim yaparsa ona defalarca teşekkür edin ve hediyesine değer verdiğinizi göstermek için onu duvara asın. Aynı şekilde eğer para biriktirirse ihtiyacı olanlarla paylaşmasının doğru olacağını söyleyerek, bazı yerlerde karşılaştığı yardım kumbaralarına birkaç bozuk parasını atmasının çok güzel bir davranış olacağından bahsedebilirsiniz.
Bazı ebeveynler çocuklarına parayı öğretmeyi gerekli görmezler, buna zaman ayırmazlar. Ancak ne olursa olsun para kavramı öğretilmeli, gelir hakkında bilgi verilmeli ve buna çocuk küçükken başlanmalıdır. Çocuk 2-3 yaşındayken para kazanma, harcama ve biriktirme konuları hakkında konuşulabilir.
Bu yaştaki çocuklar somut olarak öğrendikleri için parayı görüp dokunabildikleri zaman para biriktirme kavramını anlayabilirler. Bunu öğretmek için oyuncak parayla alışveriş oyunları oynanabilir, bozuk paralar bir kavanoz ya da kumbarada biriktirilebilir.
Paraların farklı değerleri olduğunu anlayamazlar. Paraları renk ve boyutlarına göre sınıflandırarak her birinin farklı olduğunu gösterebilirsiniz.
Bozuk paraların kağıt paralardan daha değerli olduğunu düşünebilirler. Bu nedenle alışveriş yaptıktan sonra aldığınız ürünlerden birinin ödemesini çocuğunuz yapabilir.
Ödünç alma kavramını bir şeyi ödünç alıp geri vererek öğrenebilir. VCD kiralayıp işiniz bittikten sonra geri götürerek ödünç alma kavramını geliştirebilirsiniz.
Çocuğa parayı öğretmek onu ileriye hazırlamak ya da kazandığının bir kısmını biriktirme alışkanlığını edindirmenin yanı sıra paranın olumlu ve olumsuz anlamlarını öğrenmesini de sağlar. Örneğin, birisine sevgiyi gösterme yolunun hediye almak kadar sözler ve davranışlarla da ifade edilebileceğini öğrenirler.
Küçük çocuklar anne babalarının ne kadar para kazandığını değil neden istedikleri oyuncağı almadıklarını merak ederler. Maddi olarak karşılayamayacağınız istekler karşısında duyduğunuz üzüntüyü paylaşın. Çocuklar anne babalarının kendilerine neden "hayır" dediklerini bilmek isterler.
Duygu Çataltaş Sıpçıkoğlu
Pedagog / Psikolojik Danışman
(Ağustos 2007)
