Tuvalet alışkanlığı 18 ile 36. aylar arasında kazanılması beklenilen bir durumdur. Ancak önemli olan çocuğun fiziksel ve psikolojik olarak bu eğitim için hazır hissediyor olmasıdır. Tuvalet eğitimi için gerekli olan ilk işaretler tuvaletini yaparken veya yaptıktan hemen sonra haber vermektir.
Çocuğun tuvalet eğitimine hazır olduğunu gösteren belirtiler şunlardır:
Yetişkinin davranışlarını taklit etmek
Basit yönergeleri anlamak ve uygulamak
Altı kirlendiğinde rahatsız olmak ve temizlenmesini istemek
Tuvalet gereksinimini sözle ya da işaretle ifade ediyor olmak
Kendi başına pantolonunu indirip çekebiliyor olmak
Başkaları tuvaleti kullanırken ilgilenmek
Bez kullanmak istemediğini ifade etmek
2-3 saatlik sürelerle kuru kalabilmek
Lazımlık mı? Adaptör mü?
Tuvalet eğitimi için ilk olarak lazımlık kullanmak daha uygundur. Tuvalet eğitimine başlamadan önce tercihan çocuğun seçeceği bir lazımlık alın ve odasına koyun. Giyinik olarak lazımlığa oturmasına izin verin. Oyuncak ayı ya da bebeklerini oturtmak, tuvaletlerini yaptırmak şeklinde oyunlar oynayarak lazımlığa aşinalık kazanmasını sağlayabilirsiniz.
Eğer tuvalet adaptörü kullanacaksanız ayağının yere değiyor olmasına dikkat edin, ayağının altına yükseltici koyun. Basamak sayesinde hem tuvalete rahatlıkla ulaşabilir hem de ayağı yere değdiği için güvende ve rahat hisseder. Ayrıca bağırsaklarının harekete geçmesi için ayağının yere değiyor olması gerekir.
Rahat giyilip çıkarılabilen ve kolay yıkanabilen giysiler giydirin. Alıştırma külotları kullanın.
Tuvalet eğitimine başlarken…
Tuvalet eğitimi için tüm dikkatinizi ona verebileceğiniz bir zamanı seçin. Hafta sonu ya da tatil zamanı tuvalet eğitimine başlamak için uygun bir zamandır. Tuvalet eğitiminin başka değişikliklerle (kardeşin doğumu ya da anaokuluna başlama gibi) aynı zamana denk gelmemesine özen gösterin. Büyüyor olduğunu ve artık tuvalete/lazımlığa yapacağını belirtin. Bezini çıkarın ve alıştırma külotu giydirin. İlk iki gün 20-30 dakika aralarla “tuvalet zamanı” diyerek tuvalete götürün ve oturtun. Eğer oturma konusunda direnir ve istemezse zorlamayın.
Tuvalete/lazımlığa yaptığı zaman sarılıp öpün, takdir edin ve sevdiği bir şeyle ödüllendirin (çikolata, yapıştırma gibi). Zamanında tuvalete yetişemese de haber verdiği için yine aynı şekilde ödüllendirin. Tuvalete yaptığı zamanları kayıt ederek yaklaşık ne kadar sıklıkta tuvaletini yaptığını görebilirsiniz. Giderek tuvalete oturma aralıklarını uzatın.
Çocuklar uzun süre lazımlık ya da tuvalette oturtulmamalıdır. Çocuk için uzun süre tuvalette oturmak ceza anlamına gelir ve tuvalet eğitimini zorlaştırır.
Bazı çocuklar sifondan korkabilirler. Bu çocuklar için lazımlık daha uygundur. Tuvaletin kullanılması gereken durumlarda çocuk dışarı çıktıktan sonra sifon çekilebilir. Zaman içerisinde çocuk sifonun sesine alışabilir ve kendisi çekmek isteyebilir.
Tuvalet eğitiminde yaşanan zorluklar:
2 yaş çocuğu tuvaletini bekletme becerisine sahip değildir. Çocuklar yaptıkları işlerle (oyunlarıyla) çok meşguldürler. Bu nedenle de tuvaletlerinin geldiğini önceden fark etmezler. Öğrenme aşamasında çok sayıda “kazaların” olması normaldir. Mesane ve bağırsak kaslarının kontrolünü sağlamak 2-3 yaş çocuğu için büyük bir beceridir ve zaman zaman bazı sorunlar oluşur.
Mesane ve bağırsak kaslarının kontrolünün kazanılması 18 ile 36 aylar arasında olmakta; genellikle de 2,5 -3 yaş arasında tuvalet eğitimi verilebilmektedir. Araştırmalar tuvalet eğitimine erken başlanmasının tuvalet alışkanlığının kazanılma zamanını öne çekmediğini göstermektedir. Yine yapılan araştırmalar tuvalet eğitimini 27 aylıktan önce alan çocukların bu yaştan sonra tuvalet eğitimine başlanan çocuklardan daha erken kazanmadığını ortaya çıkarmıştır. Tuvalet eğitimi konusunda çocuğun zorlanması öğrenmeyi engeller. Baskı, stres ve cezalandırma tuvalet alışkanlığının kazanılmasını zorlaştırır.
Dışkılama Sorunu:
Tuvalet eğitimi sırasında bazı çocuklar büyük tuvaletlerini gizlenerek yapmayı tercih edebilirler. Bu durumda cezalandırma işe yaramadığı gibi çocuğun direncini de arttırır. Dışkı çocuk için kendisinden çıkan bir ürün olması nedeniyle oldukça değerlidir. Kötü koktuğu, pis olduğu ifade edilmemelidir. Dışkının tuvalete dökülüp sifonun çekilmesi bir tören şeklinde yapılabilir. Cesaretlendirme ve ödüllendirme işe yarar.
Fiziksel Sorunlar:
Bazen kabızlık nedeniyle çocuk tuvaletini yaparken acı hissedebilir. Bu nedenle de tuvaletini tutmayı ve tuvalete oturmamayı tercih edebilir. Sıcak banyo yaptırarak bağırsak kaslarının rahatlatılması sağlanabilir. Sorun devam ettiğinde çocuk doktoru ile görüşülmelidir. Gün boyunca kuru kalmayı başaran çocuk bazen yeniden alt ıslatma sorunları yaşayabilir. Bu durum idrar yolu enfeksiyonu gibi bir sağlık sorunu ya da yaşamsal bir değişiklikten (kardeş doğumu, ölüm, ayrılık, okula başlama gibi) kaynaklanabilir.
Birkaç günden fazla devam eden alt ıslatmanın bir sağlık sorunundan kaynaklandığı düşünülüyorsa doktora, yaşamsal bir değişiklik söz konusuysa bir uzmana danışılmalıdır. 4 yaşına geldiği halde alt ıslatma sorunu devam eden çocukların mutlaka üroloji uzmanına götürülmesi gerekmektedir.
Öneriler:
Destek olun, yapabileceği konusunda cesaretlendirin.
Baskı yapmayın.
Çocuğun zorlandığını hissettiğinizde ara verin ve birkaç ay sonra yeniden başlayın.
Tuvalet eğitimini kardeş doğumu, okula başlama ya da taşınma gibi durumlarla aynı zamana getirmeyin.
İdrar ve dışkıyı lazımlık ya da tuvalete yaptığında sarılıp öpün, sevdiği bir şeyle ödüllendirin (bir parça çikolata ya da yapıştırma gibi).
Tuvaletini altına yaptığında kızmayın, cezalandırmayın. Bir dahaki sefere başarabileceği konusunda cesaretlendirin.
Çocuklar yeni becerileri küçük adımlarla öğrenirler. Ödüllendirmek için sonucu (tuvalete yapmayı) beklemeyin. Pantolonunu indirebildiği için teşekkür edip ödüllendirin (sarılıp öpün).
Duygu Çataltaş Sıpçıkoğlu
Pedagog/Psikolojik Danışman
