Asperger Sendromu Nedir ?
Asperger Sendromu yaygın gelişimsel bozukluk yelpazesinde yer alan iletişim, sosyal uyum ve sosyal muhakeme becerilerini etkileyen gelişimsel bir bozukluktur.
Asperger Sendromlu Çocukların Özellikleri
* İletişim: AS’li çocuklar, sözlü ve sözsüz iletişimde güçlük yaşarlar. Konuşulan dili anlamakta özellikle de mecazı anlamakta zorlanırlar. Otistiklerden farklı olarak zamanında konuşmaya başlarlar ancak iletişimleri zayıftır. Konuşmaya başlamada ve sürdürmede yeteneksizdirler. Ses tonları doğal değildir. Konuşma stilleri çoğu zaman bilgiççedir.
* Sosyal Etkileşim : AS’li çocukların sosyal etkileşimleri genelde zayıftır. Sosyal etkileşimin karmaşık kurallarını anlamakta zorlanırlar. Kırılgandırlar. Benmerkezcidirler. Fiziksel temastan hoşlanmayabilirler. Şakaları, esprileri anlamakta zorlanırlar. Uygun olmayan bakışları ve beden dilleri vardır. Düşüncede esnek değillerdir.
* Aynılıkta Israrcılık : AS’li çocuklar değişiklerin üstesinden gelmekte zorlanırlar. Değişikliklerle başa çıkamamaları onları duygusal olarak kırılgan ve strese kolay maruz kalan bir hale sokar. Her şeyin sabit ve rutin olmasından hoşlanırlar. Esnek düşünememeleri hayal gücünü ve yaratıcılığı da etkiler. Aynı şeyi defalarca yapmaktan büyük keyif alırlar.
* Sınırlı İlgi Alanı : AS’li çocukların tuhaf ilgileri , alışılmadık şeyleri saplantı halinde biriktirme gibi tutkuları vardır. Çok sınırlı bir konuda, örneğin atlar konusunda aşırı bilgi sahibi olabilirler. İlgi alanları konusunda konferans verme eğilimindedirler. İlgi duydukları konularda tekrarlayan sorular sorarlar. Hafızaları çok güçlüdür. Tarihleri, tarifeleri ezberlemekten hoşlanırlar. Genellikle bir tane çok yakın arkadaşları vardır. Bu arkadaşlarının da dar, kısıtlı ilgi alanları olduğu görülür.
* Zayıf Konsantrasyon : AS’li çocuklar sıklıkla içlerinden gelen uyarılarla yapmakta oldukları işlerden uzaklaşırlar. Organize olamazlar. Aktivitelere sürekli odaklanmak konusunda zorlanırlar (bu çoğunlukla dikkat eksikliğinden değil, tuhaf bir şeye odaklanmalarından kaynaklanır. AS’li yetişkinler ise ilgili olanın ne olduğunu bulup çıkaramazlar, dolayısıyla dikkat ilgisiz uyaranlara odaklanır). Kendi karmaşık iç dünyalarına çekilme eğilimindedirler. Grup içerisinde öğrenmekte zorlanırlar.
* Zayıf Motor Koordinasyon : AS’li çocuklar fiziksel olarak beceriksiz ve sakardırlar. Kaskatı ve beceriksizce yürürler. Motor yetenek gerektiren oyunlarda başarısızdırlar. Kalem tutmada problemler, yazı yazma hızının düşük olması ve çizim yeteneklerinin etkilenmesi gibi problemler görülebilir.
* Akademik Zorluklar : AS’li çocuklar genellikle ortalama ve ortalama üstü zekaya sahiptir. Ancak yüksek düzeyde düşünme ve anlama yeteneğinden yoksundurlar. Düz ve yalın olma eğilimindedirler. Problem çözme yetenekleri zayıftır. Okuduklarını ya da duyduklarını papağan gibi tekrar ederler. Genellikle destekle normal eğitimden yararlanırlar.
Asperger Sendromunun Görülme Yaşı ve Sıklığı
Genellikle 5 yaş civarında tanı konabilir. 1000’de 1 sıklığında, erkeklerde kızlara oranla 2 ila 4 kez daha fazla görüldüğü belirtilmektedir.
Asperger Sendromu ve Genetik İlişki
Asperger Sendromunda genetik geçişin baba ve oğul arasında olduğu düşünülür. Özellikle dede ve babada benzer özellikler görülür.
Asperger Sendromu ve Yetişkin Yaşamı
AS’li bireyler yetişkin yaşamlarında soğuk, uzak, kural ve ilkelere sıkıca bağlı olarak tanınırlar. Özellikle ergenlik çağında depresyona yatkın olurlar. Hata yapmayı tolere edemezler. Sosyal ilişki kurmayı gerektirmeyecek, rutin işleri olan meslekleri tercih ederler.
Öneriler
Asperger Sendromlu çocuğunuzun ve sizin hayatınızı kolaylaştıracak bazı pratik öneriler aşağıda sunulmuştur. Bunlar her durum ve her çocuk için geçerli olmayabilir ancak temel olarak hayatı kolaylaştıracak önerilerdir.
Onunla anlayabileceği şekilde konuşun.
Konuşurken basit yönergeler kullanın.
Konuşmalarınızda mecaz, deyim, ironi kullanmayın.
“Niye böyle yaptın?” gibi belirsiz konuşmalarda kaçının.
Söylediğinizin anlaşılıp anlaşılmadığını kontrol edin.
Gerekirse anlatılacak olan şeyi küçük adımlara bölün.
Değişiklikler hakkında önceden bilgi verin.
Rutinlerinde biraz esneklik kurmaya çalışın.
Onun için zor olan şeyleri kolaylaştırın, kısaltın, değiştirin, alternatif sunun, zaman tanıyın.
Kendine güvenini azaltacak, sıkıntısını arttıracak cezalar vermeyin.
Materyalleri görsel, yazılı, resimli, sesli olarak sunun.
Doğru davranış için ona model olun.
Onu nelerin rahatsız edeceğini bilip hazırlıklı olun.
“Yaşında” davranmasını beklemeyin.
Onu yüreklendirin. En ufak başarısı için ödüllendirin.
Duygu Çataltaş Sıpçıkoğlu
Pedagog / Psikolojik Danışman
(Ağustos 2007)
